دکتر محمدعلی موحد 2 خرداد 1320 در شهر تبریز دیده به جهان گشود. تحصیل را در مدارس تدین و اتحاد نوین همین شهر آغاز نمود و در سال 1319 پس از اخذ دیپلم متوسطه در رشته ادبی به تهران آمد، اما به واسطه فوت پدر (در سال 1317) به تبریز بازگشت و سرپرستی خانواده را برعهده گرفت و به مدت ده سال در تبریز و تهران رحل اقامت افکند. در سال 1329 به شرکت نفت آبادان رفته و پس از خَلعِ یدِ انگلیسی‌ها در سال 1332 سردبیری روزنامه شرکت نفت را به عهده گرفت و در همین سال به تهران انتقال یافت. وی در سال 1332 کار بر روی ترجمه رِحله ابن‌بطوطه را انجام داد که در سال 1336 منتشر شد. این کتاب اولین اثر اوست و به واسطه قدرت قلم و شیوائی ترجمه مورد توجه ارباب فضل قرار گرفت و نام موحد بر سر زبان‌ها افتاد. چنان‌که استادانی چون مجتبی مینوی و محمدعلی جمالزاده او را مورد تشویق و تفقد قرار دادند. دکتر موحد خود درباره ویژگی‌های این ترجمه که آن را از ترجمه و توضیح مجدد بی‌نیاز کرده است، معتقد است علاوه بر روانی و شیوائی قلم، دقت بسیار در توضیحات و حواشی تعلیقی بر این کتاب آن را ممتاز ساخته است، او در توضیحاتش بر این کتاب از منابع و مآخذ معاصرینِ ابن بطوطه استفاده کرده است و حتی در صورت لزوم اشتباهات مصححان فرانسوی را بخصوص درباره ایران با مراجعه به منابع تاریخی و ادبی اصلاح کرده است.
دکتر موحد تحصیلات خود را در دانشکده حقوق دانشگاه تهران ادامه داد و موفق به اخذ مدرک دکترای حقوق خصوصی از این دانشگاه شد و در سال 1338 پس از فراغت از تحصیل برای آشنایی بیشتر با مباحث حقوق بین‌الملل به انگلستان رفته و مطالعات خود را زیر نظر پرفسور جِنینگز در کمبریج و پروفسور شوارتزنبرگ، به عنوان Research student در لندن ادامه داد. همچنین در این دوران با ایران‌شناسانی چون آربری، مینورسکی و لاکهات مجالست کرده و به تحقیق بر روی نسخه‌های خطی موجود در موزه بریتانیا پرداخت و نسخه سلوک الملوک تالیف فضل‌ا... روزبهان خَنجی متخلص به امین را برای تصحیح انتخاب کرد. استاد دکتر موحد در کنار مشاغل رسمی به تدریس حقوق مدنی و حقوق نفت در دانشکده حقوق دانشگاه تهران و دانشکده علوم مالی و حسابداری پرداخته است.
ایشان در سال1386 موفق به دریافت نشان درجه یک ادب پارسی از فرهنگستان زبان و ادب فارسی شدند. وی در طول زندگی پربار خویش همواره مشغول به تحقیق، تألیف و ترجمه بوده و آثار بزرگی از خود به یادگار گذاشته است که بی‌شک، بزرگترین آن‌ها تحقیق در متون عرفانی، به ویژه چاپ انتقادی مقالات شمس تبریزی است.
کار بزرگی که استاد موحد انجام داد نجات مقالات شمس از پریشانی و از هم گسیختگی بود. استاد خود این اثر را بهترین و پرثمرترین کارش در زمینه تصحیح متون می‌داند. خود در این باره می‌گوید: «شخصیت شمس پیش از چاپ و نشر مقالات در هاله‌ای از رمز و ابهام فروپیچیده بود و برخی اصلاً وجود خارجی برای او قائل نبوده‌اند و او را مولود خیال مولانا می‌دانستند.
تصحیح مقالات شمس که مرحوم فروزان‌فر آن را از گنجینه‌های ادب و لغت فارسی دانسته‌اند، به جز مشکلات معمول که بر سر راه تصحیح نُسَخ قرار دارد، مشکلات بسیار پیچیده خاص خود را هم داراست، که این مشکلات را در دو سطح بررسی می‌کنیم.
نخست آن‌که مقالاتی که در دست داریم متنی منسجم و به قلم آمده از روی طرح و نقشه و نظم خاصی نیست، تکه‌هایی است از سخنان شمس که در حالات و مناسبت‌های مختلف بر زبان او جاری شده و دیگران آن‌ها را یادداشت کرده‌اند. این یادداشت‌ها در بسیاری از موارد کامل و تمام نیست. جمله‌های گسسته پاره‌ی سرگردانی است که به صورت موجود، از بیشتر آن هیچ معنای موثر معقولی نمی‌توان استنباط کرد.
موحد بر آن است که بخشی از مقالات را احتمالاً به نیت ویرایش بازنویسی کرده‌اند ولی سر به نیست شدن ناگهانی شمس و بی‌قراری و شوریدگی شگفت مولانا بعد از غیبت او، ظاهراً مانع اتمام کار و تکمیل و تنقیح نهایی مقالات شده است.
اما مشکل دوم « به ماهیت سخنان شمس » مربوط می‌شود چرا که عالم شمس، عالَم رموز واسرار است، عالمی که با معیارهای ما پر از ناهمواری و ابهامات و تناقضات است. ولی از نظر او عالمی است هموار و همخوان و موزون. عالم مشاهده و عَیان، عالمی در فراسوی کفر و ایمان. سخن او را در آن زمان هم نمی‌فهمیدند و نفهمیدند. و او بی‌محابا می‌گفت «این مردمان را حق است که با سخن من الف ندارند. همه سخنم به وجه کبریا می‌آید، همه دعوی می‌نماید».
همچنین به سبب گسیختگی و عدم انسجام در سخنان شمس، دکتر موحد برای سهولت در فهم مقالات، تعلیقات مفیدی نیز بر این کتاب ضمیمه کرده‌اند. وی عرفان‌پژوه، تاریخ‌نگار و حقوق‌دان ایرانی و عضو پیوسته‌ي فرهنگستان زبان و ادب فارسی است.
آثار استاد موحد:
ترجمه‌‌ها
1- سفرنامه ابن بطوطه (ترجمه)، تهران: علمی و فرهنگی، 1361
2-بهَِگوَد گیتا (ترجمه)، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، انتشارات خوارزمی، 1344
3- عدالت و انرژی، از ایوان ایلیچ (ترجمه)،تهران: انتشارات علمی دانشگاه صنعتی شریف، 1356
4- خَزَران، از آرتور کستلر (ترجمه)، تهران: انتشارات خوارزمی، 1361
5- چهارمقاله درباره آزادی از آیزایا برلین (ترجمه)، تهران: انتشارات خوارزمی، (برنده جایزه کتاب سال)1369
6- مالیات سرانه و تاثیر آن در گرایش به اسلام از دانیل دنت (ترجمه)، تهران: انتشارات خوارزمی، 1385
7- فصوص‌الحکم، ابن عربی (ترجمه و تعلیق)، تهران، نشر کارنامه، 1385
تصحیح‌ها
1- حدیقه‌الحقیقه، از ابوالفتح محمدبن شیخ‌الاسلام احمد جام (ژنده‌پیل) (تصحیح و تعلیق)، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1343.
2- مقالات شمس تبریزی (تصحیح و تعلیق)، تهران: انتشارات خوارزمی، (برنده جایزه کتاب سال) 1369
3- سلوک الملوک از فضل‌ا... روزبهان خنجی (تصحیح و تعلیق)، انتشارات خوارزمی 1362
4- اصطرلاب حق، گزیده فیه‌مافیه (تصحیح و تعلیق)، تهران: سخن، 1375
5- خمی از شراب ربانی، گزیده مقالات شمس (تصحیح و تعلیق) تهران، سخن، 1373
تألیفات
الف- در زمینه حقوق و مسائل مربوط به نفت
1. خواب آشفته نفت، دکتر مصدق و نهضت ملی ایران (تالیف)، (برنده جایزه کتاب سال)، 1384
2. نفت ما و مسائل حقوقی آن (تالیف)،تهران : انتشارات خوارزمی، 1349
3. در هوای حق و عدالت (تالیف)، تهران: نشر کارنامه، (برنده جایزه اندیشه)،1384
4. گفته‌ها و ناگفته‌ها، تحلیلی از گزراش عملیات پنهانی سیا در کودتای 28 مرداد 1332، تعلیقی بر کتاب خواب آشفته نفت (تالیف)، تهران: نشرکارنامه، (برگزیده کتاب سال)، 1379
5. مبالغه مستعار، بررسی اسناد وزارت خارجه بریتانیا درباره مالکیت جزایر تنب و ابوموسی (تالیف)،تهران: دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی، 1380
در زمینه عرفان پژوهی
بن‌بطوطه (تألیف)، تهران: طرح نو، 1378
شمس تبریزی (تألیف)، تهران: طرح نو، 1375
باغ سبز: گفتارهایی درباره شمس و مولانا(تألیف)،تهران: کارنامه ،آذر، 1387
انجمن صنفی مترجمان شهر تهران ضمن آرزوی سلامتی از خداوند منان برای ایشان طول عمر باعزت مسألت دارد.
مریم صاحب اختیاری، دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات ترجمه
پايگاه اطلاع‌رساني انجمن صنفی مترجمان شهر تهران