وضعیت شاخه‌های مختلف ترجمه در کشور در شرایط بعد از مذاکرات و رفع تحریم ها در کشور از جمله مسائلی است که برای فعالان صنعت ترجمه اهمیت دارد.
خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ: صنعت ترجمه با همه شاخه ها و زیرمجموعه هایش، متاثر از شرایط و وضعیت اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کشور است. یکی از مسائلی که در این زمینه وجود دارد و در واقع جزو مسائل روز به حساب می آید، مساله صنعت ترجمه در کشور، پیش و پس از دوران تحریم هاست؛ یعنی دوران پیش از تحریم و دوران پساتحریم.
حمزه غفاری کارشناس ترجمه و کارشناس ارشد رشته آموزش زبان فارسی در یادداشتی که آن را در اختیار خبرگزاری مهر قرار داده است، به این مساله و جوانب آن پرداخته است. عضو شورای اجرایی صنعت ترجمه و بازرس علی البدل انجمن صنفی مترجمان شهر تهران در مقاله خود شرایط بعد از رفع تحریم ها را در نظر گرفته و موقعیت صنعت ترجمه را در کشور در این شرایط توصیف کرده است.
مشروح متن این یادداشت در ادامه می آید:
یکی از مهمترین مسایل این روزهای کشور عزیزمان ایران، مساله توافق هسته‌ای و لغو تحریم هاست. این روزها هرجای این مرز و بوم را که می نگریم، از رسانه گرفته تا کوچه و بازار، سخن از توافق، لغو تحریم ها، آینده اقتصادی و مسایلی از این دست است. برخی موافق هستند و برخی مخالف و البته برخی هم برایشان فرقی نمی کند. اینها می گویند چه فرقی به حال ما دارد؟ ما که نه سر پیازیم و نه ته پیاز!
اما این بار، ما هم سر پیازیم و هم ته پیاز! اهمیت مطلب آنقدر هست که تمام اقشار جامعه را درگیر خود کند. توافق هسته ای ایران و کشورهای 1+5 موجب لغو تحریم ها و سرازیر شدن درخواست های فراوان برای سرمایه گذاری در ایران خواهد شد؛ چه بسا امروز هم خبرهای زیادی درباره علاقه شرکت های بزرگ جهان برای سرمایه گذاری در ایران به گوش می رسد. صنعت ترجمه در کشور نیز مانند دیگر بخش ها از گزند تحریم ها در امان نبوده است و با وجود تلاش هایی در این زمینه، باز هم تا رسیدن به جایگاه اصلی خود راه درازی در پیش دارد.
تحریم با توجه به ماهیتی که دارد، باعث کاهش روابط سیاسی، اقتصادی، علمی و فرهنگی می شود. نبود سرمایه گذاری خارجی به معنای کاهش چشمگیر فعالیت حوزه هایی چون تعامل اقتصادی، جذب گردشگر، انتقال دانش فنی و تعامل فرهنگی است. ترجمه به عنوان صنعتی قدرتمند در کشورهای بزرگ، ابزاری چند منظوره است که در تمام حوزه های گفته شده نفوذ دارد. نادیده گرفتن قدرت ابزار ترجمه، موجب از دست رفتن فرصت های بسیاری خواهد شد.
کشور عزیزمان ایران در دوران پساتحریم نیازمند مدیریت دقیق، انتخاب های درست و تلاش بیش از پیش در جهت حفظ دستاوردهای حقیقی دوران تحریم و افزودن قدرت سیاسی، اقتصادی، علمی، فرهنگی خویش است. دوران پساتحریم باید فرصتی باشد برای پیشرفت. ورود سرمایه خارجی به همراه دانش فنی مورد نیاز و همچنین صدور دانش و فرهنگ داخلی، مدل درست استفاده از چنین فرصتی است.
با لغو تحریم ها، ورود و سرمایه گذاری در بخش انرژی، صنایع، خودرو، مخابرات و ارتباطات و ... افزایش خواهد یافت. واضح است که تمامی بخش های گفته شده محتاج ابزار ترجمه هستند. ترجمه در این حوزهها، سوای برطرف کردن نیاز به ارتباط میان دو طرف، راه مناسبی برای تبادل اطلاعات، تعامل فرهنگی و استفاده از دانش فنی توسط متخصصان است. انتقال دانش فنی نیازمند مترجمان شفاهی، مترجمان کتبی و متخصصانی است که مترجم نیز باشند.
در بخش گردشگری ارتباط با ملیت های مختلف دنیا، فرصتی را برای کشورمان مهیا می کند تا تبلیغات غیرمنصفانه درباره ماهیت فرهنگی ایران را خنثی سازیم و بتوانیم از نزدیک و بدون واسطه های رسانه های، فرهنگ غنی کشور عزیزمان را به دنیا بشناسانیم. تعامل فرهنگی از طریق همکاری صنعت گردشگری و صنعت ترجمه، راهی برای ارتباطی مثبت و سرشار از منافع برای دو طرف است.
در بخش فرهنگی، ترجمه صادراتی می تواند نقش بسیار مهمی در روابط خارجی و انتقال فرهنگ و دین به دیگر نقاط دنیا داشته باشد. ترجمه کتاب های ارزشمند کشور به زبان های دیگر در حوزه های مختلف ادبی، دینی، اجتماعی و فرهنگی و ارتباط با ناشران خارجی جهت انتشار این آثار در خارج از مرزهای کشورمان اهمیت بسیاری دارد که با لغو تحریم ها این روند با سهولت بیشتری انجام خواهد شد.
اقتصاد ترجمه در سال های گذشته به دلایل مختلف به هیچ وجه مطلوب نبوده است. اما تلاش هایی که دراین زمینه درحال انجام است، تا حدودی موجب دلگرمی مترجمان شده است.
تشکیل انجمن صنفی پایتخت، زیر نظر وزارت کار و امور اجتماعی برای نخستین بار، بارقه های امید را در دل مترجمان کشور روشن کرده است. برای روشن شدن اهمیت تأثیر چشمگیر افزایش قابل توجه میزان تعاملات بین المللی در دوران پساتحریم بر اقتصاد ترجمه در کشور، اشاره به یادداشتی از محمدرضا اربابی با عنوان «اجلاس شانزدهم، احیاگر صنعت ترجمه ایران»[1]، خالی از لطف نیست. در این یادداشت گردش مالی حاصل از شش روز فعالیت اجلاس موصوف در تهران برای مترجمان شفاهی قریب به یک میلیارد تومان برآورد شده است که عدد قابل توجهی در ترجمه ایران به حساب می آید.
در برگزاری همایش ها، اجلاس ها و نشست های جهانی همواره به عنوان یکی از منابع غنی گردش مالی در صنعت ترجمه در کشورهای گوناگون به حساب می آيد. در اينگونه همایش ها مترجمان شفاهی مسئوليت اصلی ترجمه و انتقال مفاهيم و پيام های مطروحه را بر عهده دارند و کار مترجمان کتبی نیز بسیار مهم است. کشور میزبان این چنین همایش هایی تلاش دارد تا پیام های خود را به گوش دنیا برساند. شرکت ها و سازمان های خصوصی نيز که در عرصه جهانی فعاليت دارند هم می کوشند تا به گونه ای از این فضای تبليغاتی جهانی برای معرفی محصولات و خدمات خود استفاده کند. حضور افراد متعدد از فرهنگ ها و زبان های مختلف ايجاب می کند تا پيام ها و مفاهيم مورد نظر به زبان های گوناگونی ترجمه شوند. بيلبوردهای فرهنگی يا تبليغاتی، بروشورهای مختلف، کتب، وبگاه های داخلی و خارجی مختص اجلاس و غيره هر کدام بازاری مناسب برای مترجمان است تا بتوانند در اين فضا به کسب و کار پرداخته و کسب درآمد مطلوبی داشته باشند. بر اساس این یادداشت، برگزاری شانزدهمين اجلاس جنبش عدم تعهد در ایران،گردش مالی بيش از یک میلیارد تومان برای صنعت ترجمه ايران ايجاد کرده که بيش از 75 درصد آن به ترجمه شفاهی و 25 درصد آن به ترجمه کتبی اختصاص یافته است.
ترجمه در هر بخشی که فکرش را بکنید حضور دارد، با لغو تحریم ها می توان امید داشت که زبان پارسی یکی از زبان هایی باشد که در تکنولوژی های رایانه ای حضوری موثرتر داشته باشد و امکان تغییر زبان به زبان پارسی در نرم افزارهای مختلف به شکل گسترده تری وجود داشته باشد. با پیشرفت چشمگیر صنعت بازی سازی در کشور، اگر حمایت های لازم از طرف مسئولین انجام شود، صدور فرهنگ از این طریق نیز نیازمند ترجمه است. تصور اینکه شرکت های بزرگ فناوری رایانه، از طریق انعقاد قراردادهای تجاری، از متخصصان ترجمه در داخل کشور برای ارتقای سطح ترجمه به زبان پارسی در محصولات خود استفاده کنند، دور از ذهن نیست. در بخش ورزش نیز حضور مترجمان شفاهی و کتبی برای ارتباط رو در رو در هنگام آموزش و همچنین انتقال علم ورزش از طریق ترجمه دانشِ این حوزه، از دیگر موارد حضور ترجمه میباشد. در تمام این موارد، بهبود اقتصاد ترجمه به وضوح قابل پیش بینی است.
باید اذعان کرد که حوزه های بسیار دیگری نیز وجود دارند که در دوران پساتحریم به شدت نیازمند صنعت ترجمه هستند. حال چه ترجمه برای واردات یاری رساند و چه در بهترین حالت برای صادرات، نمی توان صنعت ترجمه را به عنوان پل ارتباطی میان بخش های مهم کشور نادیده گرفت. اگر در دوران پساتحریم شاهد انتخاب های درست و دقیقی باشیم، پتانسیل بالای ترجمه موجب افزایش کارایی هر یک از بخشهای مرتبط با آن و همچنین رونق اقتصادی این صنعت خواهد شد.
این انتخاب باید با نگاه تخصصی به صنعت ترجمه انجام شود. مشاوره های تخصصی به بخش های بازرگانی، سیاسی، علمی، فرهنگی و ورزشی کشور درباره ترجمه، در دوران پساتحریم، پیشنهاد مترجمان زبده و متخصص در حوزه های مختلف و پاسخگویی به نیازهای مختلف حوزه های ذکر شده درباره ترجمه، تنها از عهده نظام صنفی مترجمان در کشور بر می‌آید. ارتقای وضعیت اقتصادی صنعت ترجمه در کشور و رشد حوزه‌های مختلف درگیر با ترجمه، در گرو همکاری موثر این بخش ها با متولیان عرصه ترجمه در کشور است. این موضوع با شکل گیری انجمن صنفی مترجمان تهران به عنوان نخستین انجمن صنفی تحت مجوز وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی رنگ و بوی بهتری یافته است. این انجمن با در اختیار داشتن و سازماندهی فعالان و متخصصان حوزه ترجمه، ظرفیت های بسیاری برای رفع نیازهای مختلف ترجمه در دوران پساتحریم دارد. از این رو، رونق صنعت ترجمه در دوران پساتحریم، گام بزرگی برای رسیدن به صنعت ترجمه راهبردی خواهد بود که بی تردید نظام صنفی نقشی بسزا در شکل گیری آن ایفا خواهد کرد.
مهمترین نقش انجمن صنفی مترجمان تهران در این راستا، ایجاد فضایی مناسب و شفاف برای گردش فرصت های شغلی و درآمد در بین مترجمان توانمند از طریق ارتباط با بازار کار و همچنین استقرار نظام رتبه بندی مترجمان است که امید است در آینده ای نزدیک شاهد تحقق این اهداف امیدبخش باشیم.