قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان
فصل یکم- تعاریف
ماده ١- از نظر این قانون به مؤلف و مصنف و هنرمند «پدیدآورنده» و به آنچه از راه دانش یا هنر و یا ابتکار آنان پدید می‌آید بدون در نظر گرفتن طریقه یا روشی که در بیان و یا ظهور و یا ایجاد آن به کار رفته «اثر» اطلاق می‌شود.
ماده ٢- اثرهای مورد حمایت این قانون به شرح زیر است:
١-کتاب و رساله و جزوه و نمايشنامه و هر نوشته دیگر علمی و فنی و ادبی و هنری.
٢-شعر و ترانه و سرود و تصنیف که به هر ترتیب و روش نوشته یا ضبط یا نشر شده باشد.
٣-اثر سمعی و بصری به منظور اجرا در صحنه‌های نمایش یا پرده سینما یا پخش از رادیو یا تلویزیون که به هر ترتیب و روش نوشته یا ضبط یا نشر شده باشد.
٤-اثر موسیقی که به هر ترتیب و روش نوشته یا ضبط یا نشر شده باشد.
٥-نقاشی و تصویر و طرح و نقش و نقشه جغرافیایی ابتکاری و نوشته‌ها و خط‌های تزئینی و هر گونه اثر تزئینی و اثر تجسمی که به هر طریق و روش به صورت ساده یا ترکیبی به وجود آمده باشد.
٦-هر گونه پیکره (مجسمه).
٧-اثر معماری از قبیل طرح و نقشه ساختمان.
٨-اثر عکاسی که با روش ابتکاری و ابداع پدیدآمده باشد.
٩-اثر ابتکاری مربوط به هنرهای دستی یا صنعتی و نقشه قالی و گلیم.
١٠-اثر ابتکاری که بر پایه فرهنگ عامه (فولکلور) یا میراث فرهنگی و هنر ملی پدیدآمده باشد.
١١-اثر فنی که جنبه ابداع و ابتکار داشته باشد.
١٢-هر گونه اثر مبتکرانه دیگر که از ترکیب چند اثر از اثرهای نامبرده در این فصل پدیدآمده باشد.
فصل دوم – حوق پدید آورنده
ماده ٣- حقوق پدیدآورنده شامل حق انحصاری نشر و پخش و عرضه و اجرای اثر و حقوق بهره‌برداری مادی و معنوی از نام و اثر اوست.
ماده ٤- حقوق معنوی پدیدآورنده محدود به زمان و مکان نیست و غیرقبال انتقال است.
ماده ٥- پدید آورنده اثر های مورد حمایت این قانون می‌تواند استفاده از حقوق مادی خود را در کلیه موارد از جمله موارد زیر به غیرواگذار کند:
١-تهیه فیلم‌های سینمایی و تلویزیونی و مانند آن.
٢-نمایش صحنه‌ای مانند تئاتر و باله و نمایش‌های دیگر.
٣-ضبط تصویری یا صوتی اثر بر روی صحنه یا نوار یا هر وسیله دیگر.
٤-پخش از رادیو و تلویزیون و وسایل دیگر.
٥-ترجمه و نشر و تکثیر و عرضه اثر از راه چاپ و نقاشی و عکاسی و گراور و کلیشه و قالب‌ریزی و مانند آن.
٦-استفاده از اثر در کارهای علمی و ادبی و صنعی و هنری و تبلیغاتی.
٧-به‌کار بردن اثر در فراهم کردن یا پدیدآوردن اثرهای دیگری که در ماده دوم این قانون درج شده است.
ماده ٦- اثری که با همکاری دو یا چند پدیدآورنده به وجود آمده باشد و کار یکایک آنان جدا و متمایز نباشد اثر مشترک نامیده می‌شود و حقوق ناشی از آن حق مشاع پدیدآورندگان است.
ماده ٧- نقل از اثرهایی که انتشاریافته است و استناد به آن‌ها به مقاصد ادبی و علمی و فنی و آموزشی و تربیتی و به صورت انتقاد و تقریظ با ذکر مأخذ در حدود متعارف مجاز است.
تبصره- ذکر مأخذ در مورد جزوه‌هایی که برای تدریس در مؤسسات آموزشی توسط معلمان آن‌ها تهیه و تکثیر می‌شود الزامی نیست مشروط بر این که جنبه انتفاعی نداشته باشد.
ماده ٨- کتابخانه‌های عمومی و مؤسسات جمع‌آوری نشریات و مؤسسات علمی و آموزشی که به صورت غیرانتفاعی اداره می‌شوند می‌توانند طبق آیین‌نامه‌ای که به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید از اثرهای مورد حمایت این قانون از راه عکسبرداری یا طرق مشابه آن به میزان مورد نیاز و متناسب با فعالیت خود نسخه‌برداری کنند.
ماده ٩- وزارت اطلاعات١ می‌تواند آثاری را که قبل از تصویب این قانون پخش کرده و یا انتشار داده است پس از تصویب این قانون نیز کماکان مورد استفاده قرار دهد.
ماده ١٠- وزارت آموزش و پرورش می‌تواند کتاب‌های درسی را که قبل از تصویب این قانون به موجب قانون کتاب‌های درسی چاپ و منتشر کرده است کماکان مورد استفاده قرار دهد.
ماده ١١- نسخه‌برداری از اثرهای مورد حمایت این قانون، مذکور در بند ١ از ماده ٢ و ضبط برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی فقط در صورتی که برای استفاده شخصی و غیرانتفاعی باشد مجاز است.
فصل سوم- مدت حمایت از حق پدید آورنده و حمایت های قانونی دیگر
ماده ١٢- مدت استفاده از حقوق مادی پدیدآورنده موضوع این قانون که به موجب وصیت یا وراثت منتقل می‌شود از تاریخ مرگ پدیدآورنده سی‌سال است و اگر وارثی وجود نداشته باشد یا بر اثر وصیت به کسی منتقل نشده باشد برای همان مدت به منظور استفاده عمومی در اختیار وزارت فرهنگ و هنر قرار خواهد گرفت.
تبصره – مدت حمایت اثر مشترک موضوع ماده ٦ این قانون سی‌سال بعد از فوت آخرین پدیدآورنده خواهد بود.
ماده ١٣- حقوق مادی اثرهایی که در نتیجه سفارش پدید می‌آید تا سی‌سال از تاریخ پدیدآمدن اثر متعلق به سفارش‌دهنده است مگر آنکه برای مدت کمتر یا ترتیب محدودتری توافق شده باشد.
تبصره – پاداش و جوایز نقدی و امتیازاتی که در مسابقات علمی و هنری و ادبی طبق شرایط مسابقه به آثار مورد حمایت این قانون موضوع این ماده تعلق می‌گیرد متعلق به پدیدآورنده خواهد بود.
ماده ١٤- انتقال گیرنده حق پدیدآورنده می‌تواند تا سی‌سال پس از واگذاری از این حق استفاده کند مگر اینکه برای مدت کمتر توافق شده باشد.
ماده ١٥- در مورد مواد ١٣ و ١٤ پس از انقضای مدت‌های مندرج در آن مواد استفاده از حق مذکور در صورت حیات پدیدآورنده متعلق به خود او و در غیر این‌صورت تابع ترتیب مقرر در ماده ١٢ خواهد بود.
ماده ١٦- در موارد زیر حقوق مادی پدیدآورنده از تاریخ نشر یا عرضه به مدت سی‌سال مورد حمایت این قانون خواهد بود:
١-اثرهای سینمایی یا عکاسی.
٢-هرگاه اثر متعلق به شخص حقوقی باشد یا حق استفاده از آن به شخص حقوقی واگذار شده باشد.
ماده ١٧- نام و عنوان و نشان ویژه‌ای که معرف اثر است از حمایت این قانون برخوردار خواهد بود و هیچکس نمی‌تواند آن‌ها را برای اثر دیگری از همان نوع یا مانند آن به ترتیبی که القا شبهه کند به‌کار برد.
ماده ١٨- انتقال گیرنده و ناشر و کسانی که طبق این قانون اجازه استفاده یا استناد یا اقتباس از اثری را به منظور انتفاع دارند باید نام پدیدآورنده را با عنوان و نشانه ویژه معرف اثر همراه اثر یا روی نسخه اصلی یا نسخه‌های چاپی یا تکثیر شده به روش معمول و متداول اعلام و درج نمایند مگر این که پدید اورنده به ترتیب دیگر موافقت کرده باشد.
ماده ١٩- هر گونه تغییر یا تحریف در اثرهای مورد حمایت این قانون و نشر آن بدون اجازه پدید آورنده ممنوع است.
ماده ٢٠- چاپخانه‌ها و بنگاه‌های ضبط صوت و کارگاه‌ها و اشخاصی که به چاپ یا نشر یا پخش و یا ضبط و یا تکثیر اثرهای مورد حمایت این قانون می‌پردازند باید شماره دفعات چاپ و تعداد نسخه کتاب یا ضبط یا تکثیر یا پخش یا انتشار و شماره مسلسل روی صفحه موسیقی و صدا را بر تمام نسخه‌هایی که پخش می‌شود یا ذکر تاریخ و نام چاپخانه یا بنگاه و کارگاه مربوط به حسب مورد درج نمایند.
ماده ٢١- پدیدآورندگان می‌توانند اثر و نام وعنوان و نشانه ویژه اثرخود را در مراکزی که وزارت فرهنگ و هنر با تعیین نوع آثار آگهی می‌نماید به ثبت برسانند.
آیین‌نامه چگونگی و ترتیب انجام یافت تشریفات ثبت و همچنین مرجع پذیرفتن درخواست ثبت به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.
ماده ٢٢- حقوق مادی پدیدآورنده موقعی از حمایت این قانون برخوردار خواهد بود که اثر برای نخستین‌بار در ایران چاپ یا نشر یا اجرا شده باشد و قبلاً در هیچ کشوری چاپ یا نشر یا پخش و یا اجرا نشده باشد.
تخلفات و مجازات ها
ماده ٢٣- هر کس تمام یا قسمتی از اثر دیگری را که مورد حمایت این قانون است به نام خود یا به نام پدیدآورنده بدون اجازه او یا عامداً به شخص دیگری غیر از پدیدآورنده نشر یا پخش یا عرضه کند به حبس تأدیبی از شش‌ماه تا سه‌سال محکوم خواهد شد.
ماده ٢٤- هر کس بدون اجازه ترجمه دیگری را به نام خود یا دیگری چاپ و پخش و نشر کند به حبس تأدیبی ازسه‌ماه تا یک‌سال محکوم خواهد شد.
ماده ٢٥- متخلفین از مواد ١٧-١٨-١٩-٢٠ این قانون به حبس تأدیبی ازسه‌ماه تا یک‌سال محکوم خواهند شد.
ماده ٢٦- نسبت به متخلفان از مواد ١٧-١٨-١٩-٢٠ این قانون در مواردی که به سبب سپری شدن مدت حق پدیدآورنده استفاده از اثر با رعایت مقررات این قانون برای همگان آزاد است وزرات فرهنگ و هنر عنوان شاکی خصوصی را خواهد داشت.
ماده ٢٧- شاکی خصوصی می‌تواند از دادگاه صادر کننده حکم نهایی درخواست کند که مفاد حکم در یکی از روزنامه‌ها به انتخاب و هزینه او آگهی شود.
ماده ٢٨- هر گاه تخلف از این قانون شخص حقوقی باشد علاوه بر تعقیب جزایی شخص حقیقی مسئول که جرم ناشی از تصمیم او باشد خسارت شاکی خصوصی از اموال شخص حقوقی جبران خواهد شد و در صورتی که اموال شخص حقوقی به تنهایی تکافو نکند مابه‌التفاوت از اموال مرتکب جرم جبران می‌شود.
ماده ٢٩- مراجع قضایی می‌توانند ضمن رسیدگی به شکایت شاکی خصوصی نسبت به جلوگیری از نشر و پخش و عرضه آثار مورد شکایت و ضبط آن دستور لازم به ضابطین دادگستری بدهند.
ماده ٣٠- اثرهایی که پیش از تصویب این قانون پدیدآمده از حمایت این قانون برخوردار است.
اشخاصی که بدون اجازه از اثرهای دیگران تا تاریخ تصویب این قانون استفاده یا بهره‌برداری کرده‌اند حق نشر یا اجرا یا پخش یا تکثیر یا ارائه مجدد یا فروش آن آثار را ندارند مگر با اجازه پدیدآورنده یا قائم‌مقام او با رعایت این قانون. متخلفین از حکم این ماده و همچنین کسانی که برای فرار از کیفر به تاریخ مقدم بر تصویب این قانون اثر را به چاپ رسانند یا ضبط یا تکثیر یا از آن بهره‌برداری کنند به کیفر مقرر در ماده ٢٣ محکوم خواهند شد.
دعاوی و شکایاتی که قبل از تصویب این قانون در مراجع قضایی مطرح گردیده و به اعتبار خود باقی است.
ماده ٣١- تعقیب بزه‌های مذکور در این قانون با شکایت شاکی خصوصی شروع و با گذشت او موقوف می‌شود.
ماد ٣٢- مواد ٢٤٥ و ٢٤٦ و ٢٤٧و ٢٤٨ قانون مجازات عمومی١ ملغی است.
ماده ٣٣- آیین‌نامه‌های اجرایی این قانون از طرف وزارت فرهنگ و هنر و وزارت دادگستری و وزارت اطلاعات تهیه و به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.
قانون فوق مشتمل بر سی‌وسه ماده و سه تبصره پس از تصویب مجلس سنا در تاریخ روز دوشنبه سوم آذر ماده ١٣٤٨ در جلسه روز پنجشنبه یازدهم دی‌ماه یک‌هزاروسیصدوچهل‌وهشت شمسی به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
منبع: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي - معاونت امور هنري