امیرحسین آریان‌پور، جامعه شناس، پژوهشگر، نویسنده، فرهنگ نویس و مترجم توانمند، هشتم اسفند ۱۳۰۳ در خانواده‌ای اهل علم در تهران به دنیا آمد. خانواده مادري او از لحاظ تاريخ نويسي و ادب، در ايران عصر قاجار شهرت داشت. و خانواده پدري اش به عنوان رهبر طايفه‌اي از عشيرة لر بيران‌وند كه به كاشان تبعيد شده بود، در حاشية كوير، شورش يا به اصطلاح دولتيان، «ياغيگري» پنجاه ساله‌اي به راه انداخته و مزاحم دولت تهران و حاميان داخلي و خارجي آن گرديده بود. با آن كه خانواده آریان پور پس از تولدش، همواره زير نظارت و فشار پليس قرار داشت و به سختي زندگي مي‌كرد، وي از چهار سالگي به همت مادرش، بانو فخر ايران سپهري كه براي آموزش و پرورش كودكان روشي خاص داشت، به درس خواندن پرداخت ودر دهه‌هاي بعد در ايران و لبنان و ايالات متحده آمريكا در رشته‌هاي متنوع تحصيل كرد و دوره‌هاي دكتري علوم اجتماعي و فلسفه و علوم تربيتي و ادبيات فارسي را گذرانيد. ضمناً به سنت پدران خود، در ورزشهاي گوناگون ورزيده شد و در وزنه برداري به مقام « قهرمان كشور» و «قهرمان خاور نزديك» رسيد. در سن ۱۸ سالگی یعنی در سال ۱۳۲۱ در مسابقات بوکس خراسان شد. آریان پور از سيزده سالگي به ترجمه و نگارش رو كرد و از پانزده سالگي به بعد جز معلمي كه در مواردي با كتابداري و ترجمه و كتاب نويسي همراه بود، شغلي پيش نگرفت. چهل سال معلمي كرد و در این تمام این مدت نیز در تلاش براي پرورش ده‌ها هزار دانشجو، به فراخور نيازهاي تكاملي جامعه، كتاب‌هاي متعدد به نسل جوان عرضه داشت. وی از نظریه‌پردازان در زمینه علم جامعه‌شناسی و علوم اجتماعی نیز به شمار می‌آید و در گسترش آن بیشترین تلاش‌ها و خدمات را در حوزه پژوهش و تحقیق به عمل آورد. در سه زمینه، انسان‌شناسی، جامعه‌شناسی و معرفت‌شناسی گام‌های ارزنده‌ای برداشته و خلاقیت علمی را با درونمایه جنبه‌های اخلاقی دانش و پژوهش به عنوان وجه مشخصه تلاش‌هایی همراه داشت. کار عظیم او تدوین فرهنگ تفصیلی علوم اجتماعی (در حوزه فرهنگ فلسفه و جامعه‌شناسی) به چهار زبان فارسی، انگلیسی، فرانسه و آلمانی است که در مدت زمانی بیش از چهل سال به طول انجامیده و بی شک، یکی از مهمترین آثار فرهنگ تفصیلی علوم در زبان پارسی و یکی از گرانبهاترین و بزرگترین آثار امیرحسین آریان پور است که حاوی سیصدهزار فیش بوده و تاکنون انتشار نیافته است. آریان پور پسرخاله سهراب سپهری شاعر بزرگ معاصر و نوه نایب حسین کاشی است. ابتکار ترجمه پسوند ایسم (-ism) به «-گرایی» از آن اوست. وی در مقدمه ترجمه سیر فلسفه در ایران می‌نویسد: « «ism-» های غربی را با پسوند «-گرایی» - که با تأیید مرحوم دکتر محمدباقر هوشیار نخست در سال ۱۳۲۵ به‌کارش بردم، و اکنون زبانزد بسیاری از اهل علم و ادب است - [ترجمه کردم [. وی در سال ۱۳۵۹ بازنشسته شد و از آن پس اوقات خود را براي اتمام تحقيق فلسفي وسيعي كه سالها پيش شروع كرده بود، وقف كرد. امیرحسین آریان‌پور در روز دوشنبه ۸ مرداد ۱۳۸۰ در تهران درگذشت. پیکر وی در بهشت زهرای تهران و در آرامگاه خانوادگی آریان‌پور به خاک سپرده شد.
در زمینه ترجمه آثار زیر از وی به یادگار مانده است:
ترجمه‌ها • علم اخلاق (تهران، ۱۹۴۳) • آموزشگاه‌های فردا (تهران، ۱۹۴۹) • تاریخ تمدن ویل دورانت (تهران، ۱۹۵۹) (جلد سوم) • دشمن مردم (تهران، ۱۹۵۹) • سیر فلسفه در ایران (تهران و ۱۹۶۸) • زمینه جامعه‌شناسی • مرزهای دانش
انجمن صنفی مترجمان شهر تهران یاد و خاطره این پژوهشگر و مترجم بزرگ را گرام یداشته و برای روح وی از خداوند منان آرامش مسئلت می دارد. نامش جاوید باد.