قاسم هاشمی‌نژاد در سال ۱۳۱۹ زاده شد. مادربزرگ وی خیرالنساء هاشمی‌نژاد زنی بود روستایی از شهر آمل استان مازندران که قاسم هاشمی‌نژاد زندگی وی را در پوششی رازآمیز در داستان «خیرالنساء (۱۲۷۰–۱۳۶۷): یک سرگذشت» خود نوشته‌است. او نویسنده، روزنامه نگار، مصحح و مترجم ایرانی بود. وی در دهه۱۳۴۰ در روزنامه آیندگان نقد ادبی می‌نوشت و در سال ۱۳۵۸ یکی از بهترین رمان‌های پلیسی ایران را با نام «فیل در تاریکی» نوشت که مشهورترین اثر وی به شمار می‌رود. از قاسم هاشمی‌نژاد سه مجموعه شعر تا پیش از مرگش منتشر شده بود: «پری خوانی» (۱۳۵۸)، «تک چهره در دو قاب» (١٣٥٩) و «گواهی عاشق اگر بپذیرند» (۱۳۷۳) منتشر شد. این سه دفتر شعر، چند روزی بعد از فوت هاشمی‌نژاد در کتابی با عنوان «بازخرید دیاران گمشده» در نشر بوتیمار منتشر شد. چندی پیش از فوت هاشمی‌نژاد، کتابی با عنوان «راه ننوشته» در نشر هرمس منتشر شد که عنوان فرعی‌اش «با قاسم هاشمی‌نژاد درباره کتاب هایش» بود. «راه ننوشته» اشاره دارد به سطری از جلال الدین محمد بلخی در غزلیات شمس: راه شدی گر نبدی اینهمه گفتار مرا. این گفتارها همانا آن راه ننوشته است.» این کتاب بخش‌های مختلفی دارد و هر بخش به یکی از آثار هاشمی‌نژاد پرداخته است.
هاشمی نژاد علاقه زیادی به ادبیات پلیسی داشت و آثار زیادی در این ژانر ادبی خوانده بود و خود نیز رمانی از ریموند چندلر را با عنوان «خواب گران» ترجمه کرده بود. او همچنین در دوره جوانی‌اش رمانی با عنوان «فیل در تاریکی» نوشته بود که بسیاری آن را اولین رمان پلیسی ایران می‌دانند. رمان «فیل در تاریکی» مهم‌ترین اثر داستانی هاشمی‌نژاد است که به عقیده اغلب صاحب‌نظران و منتقدان یکی از بهترین آثار داستانی ایرانی در ژانر پلیسی به شمار می‌رود. با توجه به این‌که ماجراهای این رمان در شهر تهران اتفاق می‌افتد و توصیف‌های متعدد نویسنده از این شهر در آثار داستانی پیش از آن کمتر سابقه داشته است، به نوعی می‌توان «فیل در تاریکی» را از اولین رمان‌های شهری ایران دانست. به همین دلیل «جایزه داستان تهران» که با هدف ثبت و ماندگار کردن تصاویری از شهر تهران در داستان‌نویسی معاصر ایران شکل گرفته، اختتامیه این جشنواره را فرصت مناسبی برای تقدیر از نویسنده رمان «فیل در تاریکی» دانسته است. بخشی از آثار هاشمی‌نژاد معطوف به ادبیات کلاسیک و عرفان ایرانی است که «کتاب ایوب»، «سیبی و دو آینه»، «کارنامه اردشیر بابکان» و «قصه های عرفانی» از آن جمله‌اند. در کارنامه او کتاب «خیرالنسا» هم وجود دارد که به نوشته مدرس صادقی، «یک تجربه منحصربه فرد در داستان نویسی مستند روزگار ماست که متکی است به یک پیشینه ادبی هزارساله و یک دریافت سنتی از قصه عرفانی».
از جمله آثار و تألیفات او:
داستانی:
راه و بی‌راه: فیلم‌نامه، (کارگردان: سیامک شایقی)، ۱۳۷۱
کودکان:
توی زیبایی راه می‌روم: ۲۶ شعر از بر و بچه‌های چی مایو، (ترجمه)، تهران: نشر مرکز (کتاب مریم)، ۱۳۷۰
تصحیح و نقد:
قصه‌های عرفانی: تعریف، تبیین، طبقه‌بندی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، ۱۳۸۸
حکایت‌های عرفانی: ۲۰۱ گزیده روایی از دفتر معرفت‌پیشگان، تهران: انتشارات حقیقت، ۱۳۸۹
ترجمه:
بشنو، آدمک!، ویلهلم رایش، تهران: انتشارات کتاب ایران، ۱۳۸۰(چاپ دوم: تهران: انتشارات نیلوفر)، ۱۳۸۹
خواب گران، ریموند چندلر، تهران: انتشارات کتاب ایران، ۱۳۸۲
من منم: کتابی درباره خودکاوی، راتان لعل، تهران: [ناشر مؤلف]، ۱۳۸۲
انجمن صنفی مترجمان شهر تهران آرامش روح این بزرگوار را از خداوند منان خواستار است.
مریم صاحب اختیاری، دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات ترجمه
پايگاه اطلاع‌رساني انجمن صنفي مترجمان شهر تهران