محمدرضا اربابی، رئیس انجمن صنفی مترجمان شهر تهران معتقد است که تعطیلی بخش ترجمه در کافی‌نت‌ها نه تنها باعث بیکاری مترجمان فعال در کافی‌نت‌ها نمی‌شود، بلکه در صورت تحقق این امر، وزن خدمات‌دهی مترجمان انفرادی و نهادهای مجاز ترجمه افزایش خواهد یافت.
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، انجمن صنفی مترجمان شهر تهران در سال‌های اخیر به‌عنوان یک نهاد صنفی در حوزه ترجمه توانسته فعالیت‌های متنوع بسیار خوبی انجام دهد و به تازگی و با همت اتحادیه فناوران رایانه تهران نیز، موفق شد تا جلوی فعالیت‌های ترجمه در کافی‌نت‌های تهران را بگیرد. به همین دلیل به سراغ محمدرضا اربابی، رئیس انجمن صنفی مترجمان شهر تهران رفتیم تا گفت‌وگویی با او در رابطه با فعالیت‌های این انجمن داشته باشیم.
ممنون که دعوت ما را پذیرفتید. در ابتدا برای ما توضیح دهید که چگونه انجمنی نوپا که هنوز ۲ سال از فعالیت آن نگذشته، در راستای رفع مشکلات کسب‌وکار ترجمه تا این حد موفق عمل کرده است؟
از دقت نظر شما تشکر می‌کنم. در حقیقت فعالیت‌ها برای ساماندهی کسب‌وکار بازار ترجمه از سال ۸۹ و با برنامه‌های متنوع شروع شد که در رأس آن‌ها آسیب‌شناسی معضلات بازار ترجمه در ایران و سایر حوزه‌ها بود. این فعالیت‌ها در قالب‌های مختلفی مانند آگاهی‌بخشی به جامعه، ایجاد نهاد مجاز ترجمه و سایر موارد پیش می‌رفت و به همین دلیل می‌توان گفت که این انجمن حاصل یک فعالیت مستمر و برنامه‌ریزی شده چهار ساله است که در نهایت در پایان سال ۹۳ به بار نشست و منجر به تأسیس انجمن صنفی مترجمان شهر تهران، به‌عنوان نخستین انجمن صنفی مترجمان تحت مجوز وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی شد. با نگاهی به اساسنامه مصوب انجمن می‌توان دریافت که کلیه موضوعاتی که به‌عنوان آسیب یا نیاز جامعه ترجمه شناسایی شده، در دستور کار انجمن قرار گرفته است؛ ضمن این‌که، این انجمن موفقیت نسبی خود را علاوه بر هدفمند و برنامه محور بودن، مرهون تلاش شبانه‌روزی اعضای هیأت مدیره، کارکنان و اعضای محترم خود می‌داند که مصالح جامعه ترجمه را بر منافع خود ترجیح می‌دهند.
یکی از اقدامات انجمن در سال ۹۵، ممنوعیت ارائه خدمات ترجمه در کافی‌نت‌ها بود. به‌نظر شما این کار چه تأثیری بر بازار ترجمه خواهد گذاشت؟
همان‌طور که عرض کردم، آسیب‌شناسی‌های انجام شده در بازار ترجمه، حاکی از فعالیت نهادهای نامربوط و غیرمتخصص در حوزه ترجمه است که نه تنها موجب معیوب شدن چرخه کار و اشتغال متخصصان این حوزه شده، بلکه زمینه بدبینی جامعه به ترجمه را فراهم کرده است؛ لذا انجمن برای حل این مشکل، برنامه حذف پیشخوان‌های نامرتبط و غیرمجاز را در دستور کار خود قرار داده است. شناسایی این پیشخوان‌ها یا به تعبیری نهادهای غیرمجاز ترجمه کار دشواری نیست و با گردشی کوتاه در میدان انقلاب تهران همه چیز روشن می‌شود. به لطف خدا و همکاری بسیار شایسته اتحادیه فناوران رایانه تهران، انجمن در گام نخست موفق بود و ممنوعیت فعالیت کافی‌نت‌ها در حوزه ترجمه را به‌طور رسمی ابلاغ و اعلام کرد.
البته این اتفاق قطعا گام نخست است و رسیدن به هدف نهایی این طرح مستلزم همکاری مستمر و همه جانبه مترجمان و کافی‌نت‌هایی است که در سطح شهر تهران مشغول به فعالیت هستند. با این حال، در صورت تحقق این امر، وزن خدمات‌دهی مترجمان انفرادی و نهادهای مجاز ترجمه و در نتیجه درآمدزایی آن‌ها افزایش خواهد یافت. اصلاح چرخه و گردش کار در بازار ترجمه از جمله مهم‌ترین اهداف انجمن صنفی مترجمان شهر تهران است که برنامه‌ای چندوجهی برای آن طراحی شده و به مرور اجرا خواهد شد.
این ممنوعیت وجه دیگری هم دارد، مترجمانی که با کافی‌نت‌ها همکاری می‌کردند از این همکاری منع می‌شوند. آیا انجمن برنامه‌ای برای حل بیکاری این افراد دارد؟
به نکته بسیار خوبی اشاره کردید. همان‌طور که عرض کردم برنامه انجمن برای ساماندهی کسب و کار، طرحی چندوجهی است. علاوه بر ممنوعیت فعالیت نهادهای غیر مجاز ترجمه، حمایت از راه‌اندازی نهادهای مجاز ترجمه نیز در این سال در دستور کار قرار گرفت. در گام نخست، حمایت مادی از اعضای انجمن برای راه‌اندازی وبگاه‌های مجاز ترجمه به اجرا درآمد که در این راستا رایزنی‌هایی برای اعطای تسهیلات کارآفرینی به مترجمان با صندوق کارآفرینی امید انجام شد. این وبگاه‌ها براساس طرح توجیهی کسب‌وکار ارائه شده از سوی متقاضی راه‌اندازی می‌شوند و به‌طور کامل تحت نظارت انجمن عمل خواهند کرد و باید از استانداردهای ابلاغی انجمن تبعیت کنند.
در اقدامی دیگر، منشور اخلاق حرفه‌ای مترجمان که حاصل طرحی پژوهشی، نوشته شده و در سال جاری روی وبگاه انجمن قرار گرفت. همچنین طبق روالی که از سال ۹۱ آغاز شده، برگزاری نشست‌ها و کارگاه‌های «کسب و کار ترجمه و حقوق و تکالیف مترجم»، در دانشگاه‌های مختلف کشور برگزار خواهد شد تا روند آگاهی‌بخشی مترجمان و اعضای جامعه ترجمه با سرعت بیشتری انجام شود.
نقش اصناف را در ساماندهی وضعیت کسب‌وکار به‌ویژه در حوزه ترجمه چطور ارزیابی می‌کنید؟
بی‌تردید حرکت بخش‌های مختلف کشور به سمت واگذاری امور تخصصی به متخصصان هر حوزه است و ترجمه نیز از این قاعده مستثنی نبوده و نیست، لذا اصناف نقش بسیار مهمی در بهبود وضعیت دارند. از این‌رو گسترش فعالیت‌های صنفی می‌تواند بسیاری از مشکلات جامعه ترجمه را رفع کند، چراکه انجمن صنفی به منزله ایفای نقش اعضای صنف در سرنوشت خودشان است.
از بحث نهادهای خصوصی و صنفی که بگذریم، نقش دولت را در بهبود وضعیت کسب‌وکار ترجمه چگونه ارزیابی می‌کنید؟
اگر بخواهم مثل همیشه صریح باشم، باید بگویم، دولت نقش بسیار مهمی در بهبود اوضاع دارد. مشکلات صنفی مترجمان ابعاد گوناگونی دارد که یکی از آن ها موضوع نبود قوانین و مقررات به‌روز و مناسب برای حمایت از حقوق مترجمان است. علاوه بر این نهادهای متولی دولتی اغلب یا موازی‌کاری می‌کنند یا از آن ها فقط یک اسم باقی مانده است. از طرفی، بودجه‌های دولتی نیز عموما صرف فعالیت‌هایی می‌شود که نمود و ظهور مشخصی در جامعه ندارند. در کل شاید بتوان گفت مهم‌ترین حمایت بخش‌های مختلف دولت باید در جهت رفع موانع قانونی و فرآیندهای پیچیده اداری برای کمک به نهادهای صنفی باشد.
به‌عنوان حرف آخر، اگر نکته‌ای باقی‌مانده بفرمایید.
چه عبارت جالبی! حرف آخر! اینطور بگویم: بنده در طول این چند سال فعالیت حرفه‌ای خود به‌ویژه در تشکل‌سازی، تلاش کرده‌ام حرف اول را بزنم، نه حرف آخر، چراکه خدمت به مترجمان آخر ندارد. حرف آخر را باید جامعه ترجمه بزند. بنابراین فقط یک درخواست دارم؛ دست هرکس را با هر توان، دانش، اختیارات و امکاناتی که می‌تواند به بهبود وضعیت ترجمه و مترجمان کمک کند، به گرمی می‌فشارم و معتقدم مفهوم کار صنفی باید در کل کشور گسترش یابد؛ در نتیجه آمادگی داریم تجربیات خود را در اختیار گروه‌هایی قرار دهیم که قصد دارند در شهرستان‌ها اقدام به تأسیس انجمن صنفی کنند.
منبع: ايبنا