انجمن صنفی مترجمان استان تهران

هفدهم مهر ماه سالروز درگذشت محمد ابراهیم آیتی، نوسینده، محقق و مترجم معاصر( تاریخ یعقوبی )

رویدادها

محمد ابراهیم آیتی در روستای گارزار بیرجند زاده شد. پدرش شیخ محمد قائنی (د ۱۳۴۲) پیش نماز گارزار بود. او از هفت سالگی به مکتب رفت و مقدمات ادب عرب را تا پایان کتاب هدایه نزد پدر فرا گرفت. در این اوان پدرش در گذشت و او نزد ملا عبدالله گارزاری و ملا ابراهیم بویگی به خواندن شرح الفیه ابن مالک و سیوطی و شرح جامی مشغول شد. آیتی در سیزده سالگی با اجازه مادر برای ادامه تحصیل به بیرجند سفر کرد و در مدرسه معصومیه بیرجند، حاشیه ملا عبدالله، بخشی از شرح شمسیه، شرح نظام، مغنی اللبیب، مطول تفتازانی، معالم الاصول، تبصره علامه حلی و شرح لمعه را نزد مدرسانی همچون شیخ محمد باقر بیرجندی، شیخ محمد حسین آیتی، شیخ غلام رضا فاضل و شیخ محمد علی ربانی و ملا محمد دهکی تلمذ کردآیتی در ۱۸ سالگی به مشهد رفت و در مدرسه باقریه، دروس سطح حوزه را نزد استادانی همچون شیخ هاشم قزوینی، شیخ مرتضی قزوینی، سید حسین سبزواری، ادیب نیشابوری و شیخ حسن پایین خیابانی فرا گرفت.

او به مدت دو سال نیز در درس خارج فقه و اصول آقا میرزا مهدی اصفهانی حاضر شد و نیز از درس شرح منظومۀ آقا میرزا مهدی شهیدی عسکری بهره برد. آیتی از ۱۳۲۰ تا ۱۳۲۹ ش در بیرجند به وعظ، تبلیغ و تدریس پرداخت. سپس راهی تهران شد. او در این دوران زبان انگلیسی را فرا گرفت و به سرعت در مجامع علمی تهران شناخته شد. آیتی در مهر ۱۳۳۴ ش، دعوت بدیع الزمان فروزانفر، رییس دانشکده معقول و منقول و مؤسسه وعظ و تبلیغ اسلامی دانشگاه تهران را پذیرفت و در آن دانشکده به تدریس تاریخ اسلام، تاریخ تمدن اسلام، فقه و فقه الحدیث در مقاطع گوناگون پرداخت. آیتی هم زمان با تدریس، در دانشگاه ادامه تحصیل داد و در سال ۱۳۴۰ ش در رشته فلسفه اسلامی از دانشکده معقول و منقول دانشگاه تهران دکتری گرفت. پایان نامه او در موضوع مقولات و آراء مربوط به آن بود.

آیتی همچنین با دوستان علاقه مند به امور فرهنگی، به نشر کتاب روی آورد و و با همکاری آنان سازمانی به نام شرکت انتشار تأسیس کرد. آیتی در تحقیق علوم دینی و حوزوی و دانش‌های دیگر، از روش‌های نو پژوهش علمی بهره گرفته است. او با روش جدید به پژوهش در تاریخ اسلام پرداخته است. او در کتاب بررسی تاریخ عاشورا، کار عمده محقق را تمیز مدارک معتبر از غیرمعتبر دانسته است. او خود با تکیه بر شیوه جدید تاریخ نگاری، با دید انتقادی منابع را مورد بررسی قرار داد. او بارها خاطر نشان کرد که مورخ باید از احتمال تحریف تاریخ آگاه باشد و کار تاریخ نویسان و پژوهشگران پیشین را با دیده تردید بنگرد. به اعتقاد او نتیجه پژوهش در تاریخ، آشکار شدن علل پیشرفت و سعادت و کشف دلایل بدبختی و زبونی ملت‌ها است. آیتی در ۱۷ مهر ۱۳۴۳ در اثر سانحه تصادف اتومبیل درگذشت. جنازه او به شهر قم حمل شد و به دستور آیت الله مرعشی نجفی در قبرستان ابوحسین و در ایوان اختصاصی آن که مدفن چند تن از علمای شیعه است به خاک سپرده شد.

آثار و تالیفات و ترجمه ها :

 تألیفات :

    - اندلس یا تاریخ حکومت مسلمین در اروپا.

سرمایه سخن، تهران، اداره کل اوقاف، ۱۳۳۹ ش،

کتابی سه جلدی مشتمل بر مطالب مذهبی و اخلاقی برای واعظان، بر پایه منابع معتبر، کار مشترک آیتی و سید محمد باقر سبزواری است.

سیمای علی از مسجد الحرام تا مسجد کوفه، قم، جهان آرا، ۱۹۷۷ م

فهرست ابواب و فصول اسفار، تهران، ۱۳۴۰ ش، مندرج در یادنامه ملاصدرا

گفتار عاشورا، با همکاری دیگران، تهران، شرکت انتشار، ۱۳۴۱ ش، مجموعه بحث‎هایی درباره قیام امام حسین(ع)، از آیتی، مرتضی مطهری، سید محمد حسین بهشتی و سید محمود طالقانی

مقولات و آراء مربوط به آن، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۴۳ ش، پایان نامه دکتری آیتی

موجباتی که امام حسین را وادار به قیام کرد، با همکاری مرتضی مطهری، تهران، ۱۹۷۷ م.

 

ترجمه ها :

آیینه اسلام، طه حسین، تهران، شرکت انتشار، ۱۳۳۹ ش

افکار جاوید محمد، مولوی محمد علی لاهوری، تهران، کتاب فروشی محمدی، ۱۳۳۵ ش، این کتاب در سال ۱۳۳۵ ش برنده جایزه سلطنتی ترجمه در رشته اجتماعی شد.

البلدان، احمد ابن ابی یعقوب، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۳ ش

تاریخ یعقوبی، ۲ ج، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۲- ۱۳۴۳ ش

جهان در قرن بیستم، لویس ل. اسنایدر، تهران، شرکت انتشار، ۱۳۴۲ ش

 

 

 

انجمن صنفی مترجمان شهر تهران از خداوند منان برای روح ایشان آرامش مسألت می‌دارد.

 

مریم صاحب اختیاری، دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات ترجمه

پايگاه اطلاع‌رساني انجمن صنفی مترجمان شهر تهران