احمد آرام متولد هفتم فروردین سال یک هزارو دویست و هشتاد و یک در محله اب منگول تهران، پدرش غلامحسین شالفروش فردی مذهبی و روشن فکر بود و تمام تلاشش را کرد تا احمد را با علم و دانش آشنا کند. احمد آرام در طی سال‌های کودکی آموختن را از مکتب خانه آغاز و بعد از آن به مدرسه دانش رفت، تمامی معلم های مدرسه روحانی بودند و به موجب همین، او عربی را خوب و دقیق آموخت. زبان عربی نقطه عطفی در زندگی این مرد وارسته بود تا جایی که توانست کتاب هایی با ارزش همچون در سایه قران، اموزشگاه زندگی، گفتار رمضان، علی و دو فرزندش، فلسفه تربیت و تعدادی دیگر از عربی به فارسی ترجمه کند. ایشان پس از ورود به دارالفنون به علت وجود کتب و حضور استادان فرانسوی به این زبان مسلط شده و همزمان زبان انگلیسی را نیز فراگرفت. پس از مدتی به دلیل اهانت یکی از روزنامه های فرانسه به سردار سپه، دارالفنون تعطیل و فرانسوی ها به حکم رضاخان از کشور خارج شدند. حال که دارالفنون بدون معلم مانده بود و معلمان ایرانی نیز به فرانسوی و انگلیسی تسلط نداشتند، احمد آرام این دانش اموز کوشا معلم رفقای خود شد و با ترجمه کتب فرانسوی به یاری دبیران می شتافت.
وی پس از گذراندن دارالفنون راهی مدرسه طب شد و همزمان نیز به درس خواندن در رشته حقوق می پرداخت. اما این دو نیز چندان او را پایبندش نکردند و انها را به نیمه رها کرد. در این حال همچنان به تدریس مشغول بود که متوجه کمبود و یا در برخی موارد نبود کتب درسی فارسی شد، و این موجب شد تا به همراه دوستان تصمیم به تالیف کتب فارسی بگیرند.
ایشان کاملا به فن ترجمه اگاه بود و می دانست که بین ترجمه یک عبارت با معنای ان تفاوت بسیاری وجود دارد. وی اموخته بود که معنای یک واژه در یک زبان همان معنای لفظ به لفظ ان در زبان دیگر نیست. بلکه معانی دیگر نیز می توان برادشت کرد. دکتر احمد آرام عقیده داشت که مترجم خوب دوشرط دارد: اول انکه زبان مادری اش را خوب بشناسد و بفهمدودوم انکه زبانی که میخواهد ترجمه کند را بشناسد.ویا انمطلب مورد ترجمه را شناخته و به ان اگاه باشد.
استاد احمد آرام از بزرگان ترجمه ایران است. ایشان در مورد شروع کار ترجمه خود اینگونه میگوید :« پرداختن من به ترجمه برای این بود که واجب می دانستم باید چیزهایی را فراهم کنیم. البته سعی می کردم کتاب‌های بدی را انتخاب نکنم، خواه عربی باشد، خواه از زبان دیگری. از عربی، من دوره تفسیر سید قطب را ترجمه کردم. چون دیدم این مرد میگوید که من زیر سایه قران زندگی کرده ام و چون زبانش عربی است، می فهمد که چه می گوید . همین طور کتاب های دیگری که ترجمه کردم همه به این منظور بوده است که انشالله خدمتی به مردمی که بدهکارشان هستم کرده باشم.»
احمد آرام، این بزرگ مرد از جمله دانشمندانی است که کتاب های مختلف را به صورتی ترجمه می کرد که برای عموم مردم قابل استفاده باشد. ایشان از جمله بزرگوارانی بودند که به عنوان پل های محکم بین ادبیات و دانش روز شناخته شده اند.
آرام، مردی پایبند به اخلاق و دین بود ودر این مسائل هم نظری عالمانه و انتقادی داشت. وی در مورد عقایدش در ترجمه چنین می گوید: « من مقیاسم برای دین ، قران است. هرچه با ان نسازد ان را قبول نمی کنم. توحید یعنی ادم غیر از خدا هیچ چیز را موثر نداند. وقتی که انسان غیر خدا را موثر ندانست. از کسی نمی ترسد ، تملق نمی گوید وبرای اطاعت امر خداوند ، هرچه بخواهد از خودش می خواهد.
مرحوم دکتر احمد آرام ، در روز های پایانی عمر خود نیز همچنان به کار ادامه می داد و دست از کار نکشید. درآن روزها او به دلیل کسالت جسمی نمی توانست به راحتی در نماز به سجده برود و لازم بود سجاده اش کمی بلند تر از سطح زمین باشد، از این رو ، استاد دست نویس ها و یادداشت های کاری خود را زیر سجاده نمازش می‌گذاشت تا بالا بیاید و پس از هر نماز بی درنگ یادداشت ها را از زیر سجاده بیرون می کشید و دوباره به کار مشغول می شد.
خبر فوت این انسان شریف در سرتاسر ایران اسلامی پخش شد. او که برای دیدار فرزندانش به امریکا سفر کرده بود به علت کهولت سن، در نود و شش سالگی چشم بر جهان فروبست. مردی که سینه اش انباشته از علم و ادب بود، به سادگی به اغوش مرگ رفت تا قدم در دنیای ناشناخته دیگری بگذارد.
کودک آرام حاج غلامحسین شالفروش که نودو شش سال قبل در حیاط قدیمی خانه ای در تهران به دنیا لبخند زد ، در چهاردهم فروردین ماه سال یک هزار و سیصدو هفتاد و هفت با همان لبخند زیبا به خانه ابدیش بازگشت.
رهبر معظم انقلاب درباره آرام اینگونه می نویسد: «شمار اثار منتشر شده از ان مرحوم و تنوع موضوعات آن و گستره مستفیدان از آن آاثار، در دل هر کسی که دمات فرهنگی را گرامی و ارجمند می دارد، شأنی والا برای پدیداورنده ان می افریند و او را به تکریم و قدر شناسی از ان سرچشمه برکت وادار می سازد.»
ایشان در پیامی به ریاست فرهنگستان زبان و ادب فارسی به مناسبت درگذشت این چهره فاخر ادب و هنر ایران زمین فرمودند:
بسم‌اللَّه‌الرّحمن‌الرّحیم
جناب آقای دکتر حدادعادل، ریاست محترم فرهنگستان زبان فارسی
درگذشت مرحوم مغفور جناب آقای احمد آرام را که عضو برجسته‌ی آن فرهنگستان بودند، به جناب‌عالی و همه‌ی اعضای محترم و همه‌ی آشنایان با خدمات ارزنده‌ی آن مرحوم به معارف و ادبیات معاصر و به ویژه به بازماندگان و منسوبان ایشان صمیمانه تسلیت عرض می‌کنم. شماره‌ی آثار منتشر شده‌ی آن مرحوم و تنوع موضوعات آن و گسترش دامنه‌ی مستفیدان از آن آثار، در دل هر کسی که خدمات فرهنگی را گرامی و ارجمند می‌دارد، شأنی والا برای پدیدآورنده‌ی آن می‌آفریند و او را به تکریم و قدرشناسی از آن سرچشمه‌ی با برکت وادار می‌سازد. افزون بر این، مرحوم احمد آرام یکی از پیشروان و چیره دستان فن ترجمه در کشور ما است و حق عظیم او در ارائه‌ی ترجمه‌ی متقن و امین، ستودنی است. فراتر از همه، ایمان عمیق و معرفت روشن آن مرحوم به مبانی دین مبین و انس و ارادت او به قرآن کریم و آثار پیشوایان معصوم (علیهم‌السّلام) و صفا و وارستگی و رفتار مؤمنانه‌یی است که به همه‌ی خدمات علمی و فرهنگی، روح و معنویت می‌بخشد و آن را ماندگار و مبارک می‌سازد. از خداوند متعال برای آن خدمتگزار پیشکسوت دین و فرهنگ و ادب، رحمت و ثواب و آمرزش مسألت می‌کنم و برای جناب‌عالی و دیگر حضرات محترم و مخصوصاً بازماندگان وی توفیق و هدایت می‌طلبم. والسّلام علیکم و رحمةاللَّه
سیّد علی خامنه‌ای ۱۸/۱/۷۷
احمد آرام ، این ادیب فرزانه، بیش از دویست اثر از زبان های انگلیسی، فرانسه و عربی ترجمه کرده است. برخی از اثار ترجمه ایشان شامل:
_ اثبات وجودخدا، سه حکیم مسلمان ، علم و تمدن در اسلام، پیدایش و مرگ خورشید، تکامل فیزیک، ناریخ تمدن، انتقال علوم یونانی به عالم اسلامی، تاریخ علم، چگونه مسئله را حل کنیم، شش بال علم، متفکران اسلام، حدس ها و ابطال ها ، هگل و مبانی اندیشه معاصر، یونیان وبربرها، هیئت، لغت های قران، معلم نمونه، اندیشه های کلامی شیعه، الحیات، فلسفه تربیت، علم و مردم، چگونه روح های محکم و زنده بسازیم و حساب دیفرنسیل و انتگرال برای همه و......
انجمن صنفی مترجمان شهر تهران برای روح بلند این مترجم وارسته و فقید آمرزش طلب می کند و امیدوار است بزرگداشت، بررسی و تحلیل اندیشه، سبک و آثار این مترجم بزرگ در دستور کار منتقدان و پژوهشگران مطالعات ترجمه قرار گیرد. ضمناً با توجه به اینکه تولد مرحوم احمد آرام ۷ فروردین و درگذشت وی ۱۴ فروردین ماه می باشد، این انجمن تعیین هفته مابین این دوتاریخ با عنوان هفته آرام را به منظور بزرگداشت مقام این مترجم بزرگ پیشنهاد می نماید.
گردآوری: فاطمه چراغی
منابع
پایگاه جامع اهل قلم ایران ، کتاب احمد آرام نوشته ابراهیم زاهدی مطلق ، سایت حوزه هنری، وبگاه مقام معظم رهبری