رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اشاره به اصول ترجمه، بر برگردان آثار به زبان‌های مختلف دنیا تأکید کرد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، جشن بزرگ همدلی و هم زبانی جامعه ترجمه ایران با حضور دکتر غلامعلی حداد عادل، محسن مؤمنی شریف، محمدرضا اربابی و مترجمان شب گذشته در حوزه هنری برگزار شد.
در ابتدای این مراسم سعیده حسینجانی، مدیر مرکز ترجمه حوزه هنری، صحبت کرد و گفت: فرهنگ و تمدن کشور ما بارها مورد تاراج قرار گرفته و کتاب‌های ارزشمندی از بین رفته است. همچنین حملات اقوام گوناگون و تخریب بناهای فرهنگی این موضوع را دامن زده است، اما اگر در همان زمان داد و ستد وجود داشت و علم و اندیشه هر قوم به زبان قوم دیگر وارد می‌شد، بخش زیادی از آنها مصون می‌ماند. البته در آن زمان نیز مترجمان هوشیاری بودند که اینگونه عمل کردند تا تفکرشان از بین نرود. برای مثال اگر قوم مغول اثرات زیادی گذاشته است ایرانیان نیز به مدد دانش خود بعد از هر آتش جنگی دوباره قامت برافراشتند.
وی ادامه داد : باید توجه داشت که فصل طلایی ما در زمانی رخ داده است که آثار از دیگر زبان‌ها به زبان فارسی ترجمه شده است و برعکس که البته این دوران طلایی در زمان سامانیان رخ داده است. در این زمان درب‌های فرهنگ باز شده و در همین روزگاران بوده است که برای مثال ابن سینا شاگردی زرتشتی داشته و آثار گوناگون به فارسی ترجمه شده است.
مدیر مرکز ترجمه یادآور شد: امروز به برکت انقلاب اسلامی کانون تفکر و علم و هنر در ایران وجود دارد و ما به مدد پیشینیان به جایگاه وارسته‌ای رسیده‌ایم . اندیشه بومی انقلابی را در گنجینه افتخاراتمان داریم و توانسته‌ایم هنر انقلاب را به عنوان یک سبک ماندگار در ادبیات انقلاب مطرح کنیم. ادبیات معاصر، ادبیات انقلاب و دفاع مقدس به جایگاهی رسیده است که از ادبیات وارداتی بی‌نیاز شده و باید این ادبیات مقاومت کشورمان را در معرض دید و در دسترس جهانیان قرار دهیم. رسالت واقعی ما در حوزه هنری ضمن اینکه به نقد درست ادبیات وارداتی بپردازیم، این است که تعادلی را بین وارادات و صادرات برقرار کنیم.
در ادامه محمدرضا اربابی، رئیس انجمن صنفی مترجمان تهران به صحبت پرداخت و گفت: مترجم و ترجمه ارتباط بین فرهنگ و اقوام را برقرار می‌کند و مترجمان رکن اصلی آن هستند. پیش از آن که به موضوع ترجمه بپردازیم، باید نقش مترجم را پر رنگ بدانیم. نقش یک مترجم برای صدور فرهنگ متعالی ایرانی بسیار پررنگ است و مرزها باید به سمت او باز شود. انجمن صنفی به عنوان نخستین انجمن صنفی مترجمان تحت نظارت وزارت کار و رفاه اجتماعی در اسفند ماه ۹۳ تأسیس شده و هدفش اجرای برنامه‌های حمایتی برای مترجمان است. ما شرط اولیه این کار را همدلی و همزبانی می‌دانیم و اگر همه بتوانند آرای خود را در قالب اهداف مشترک جامعه ترجمه قرار دهند، این همدلی و همزبانی تحقق خواهد یافت.
وی ادامه داد : انجمن صنفی آمده است تا فاصله‌ها را کم کند. فاصله بین ترجمه ادبی و ترجمه دانشگاهی را از بین ببرد. همین جا باید گفت که اولین خواسته ما به عنوان انجمن صنفی، قرار دادن روز ملی مترجم در تقویم است که ما برای این کار روز بزرگداشت سلمان فارسی را پیشنهاد می‌دهیم. هدف ما از تشکیل این انجمن تعریف شغل مترجمی است. ما در مقاطع مختلف دانشگاهی مترجم داریم؛ حال باید دید که چه باید کرد تا محصول این آکادمی در خدمت ترجمه قرار گیرد و هر کسی بدون آنکه دانش این کار را داشته باشد خود را مترجم نداند. در همین راستا مطالبه دوم ما این است که هر کسی که ارتباطی با ترجمه ندارد، از جامعه ترجمه خارج شود.
اربابی در پایان سخنان خود گفت: انجمن ۱۶ وظیفه اصلی دارد که از جمله آن می‌توان به بهبود وضعیت معیشتی مترجمان، ارتقای مترجمان، ایجاد امکانات رفاهی در خور آنها، ایجاد نظام‌بندی رتبه‌بندی مترجمان در کشور، بهبود وضعیت آموزشی در کشور و... اشاره کرد.
سپس غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی صحبت کرد و گفت: خاطرم هست که در زمان دانشجویی، یکی از کارهایی که به آن علاقه داشتم و از تفریحات من بود، کار ترجمه کردن بود. در نتیجه با این فضا غریبه نیستم؛ اگر چه مترجم حرفه‌ای نیز نیستم. همین روزها هم ترجمه سنگینی را دارم که گاهی با مراجعه به شش ترجمه دیگر از آن کتاب به زبان‌های مختلف، در دو ساعت فقط یک پاراگراف را ترجمه می‌کنم. یک کتاب ۸۰۰ صفحه‌ای را با چنین سرعتی به فارسی برمی‌گردانم.
وی ادامه داد : یادی از مترجمان پر کار خودمان نیز داشته باشیم که در این حوزه خدمت کردند و من پیشنهاد می‌کنم که انجمن صنفی مترجمان تهران در آینده این افراد را شناسایی کرده و مراسمی را به احترام آنها برگزار کند. مرحوم احمد آرام را نام می‌برم که در نسل ما حداقل ۵۰ سال در این حوزه کار کردند. ایشان از اعضای پیوسته انجمن فرهنگستان و ادب فارسی نیز بودند. خاطرم هست که روزی که ایشان فوت کرده بودند، من اسم ۱۶۰ کتاب ایشان را بر روی کاغذ نوشتم و هرکدام از آنها را به یکی از دانش‌آموزانی دادم که در این مراسم شرکت کرده بودند. من در نوجوانی از تطبیق ترجمه‌های ایشان با متن اصلی چیزهای بسیاری را یاد گرفته بودم. البته غیر از ایشان نیز کسان دیگری هستند که عمرشان را وقف ترجمه کردند و برای بزرگداشت و نقد کارهایشان باید جلسه‌هایی برگزار شود.
حداد عادل درباره چرایی و چگونگی و اهمیت ترجمه گفت: اختلاف زبان‌ها در دنیای ما یک واقعیت است و در قرآن نیز به آن اشاره شده است. باید دید که این زبان‌های متنوع چه وجه اشتراکی دارند که همه‌شان به عنوان یک زبان مطرح می‌شوند. ترجمه مجرای انتقال و ارتباط فرهنگ‌های بشری است و از این جهت ضرورت دارد. دوران ۱۵۰ ساله‌ای در تمدن اسلامی وجود دارد که آن را تحت عنوان دوران نهضت ترجمه می‌دانیم. این روزها با گسترش دانش و افزایش شتاب علمی ترجمه ضرورت بیشتری پیدا کرده و مترجمان ورزیده خدمتشان این است که ما را با آفاق و اندیشه‌ها آشنا می‌کنند و از این طریق به ذهن و فکر ما ظرفیت داده و باعث رشد آن می‌شوند. در حقیقت ملت‌ها از دست مترجمان سوغاتی می‌گیرند که این سوغات فکر و اندیشه و فرهنگ است که گاهی اوقات این مترجمان سوغات کشور خود را به کشور دیگر می‌برند.
وی ادامه داد: اگر ترجمه‌ای از زبان غیر مادری به زبان مادری ما یعنی فارسی انجام بشود، تحت عنوان ترجمه زآن سو معرفی می‌شود و برعکس آن نیز به عنوان ترجمه زین سو مطرح می‌شود. بیان این عبارات بهتر از بیان لغاتی مثل ترجمه معکوس و صادراتی است؛ چراکه لفظ صادراتی یک لفظ بازاری و تجاری است که بیشتر برای گرانتر فروختن یک جنس از آن استفاده می‌کنند.
وی اضافه کرد: تسلط بر موضوع هم دقیقاً مستلزم تسلط بر تاریخ آن موضوع است. فقط تسلط به برگرداندن زبان کافی نیست، بلکه باید لغت را در فرهنگ خودش بشناسد و آن را در زبان امروزی به صورت مشهود بلد باشد. در همین راستا یکی از کارها مهندسی ترجمه است مترجم باید بداند که در زبان فارسی از کجا شروع کند و سرنخ‌ها را بلد باشد تا ساختار را به خوبی منتقل کند.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی به توصیههایی اشاره کرد و گفت: ما ترجمه را بهتر است که به ترجمه‌های اروپایی و آمریکایی محدود نکنیم. باید قبول کنیم که در دنیا، زبان‌های دیگری نیز هست؛ برای مثال ترجمه از زبان عربی، اردو، ترکی و ... ارزش بسیار زیادی دارد. سوال دیگر این است که آیا ترجمه یک تهدید است یا یک فرصت؟ من فکر می‌کنم که ترجمه می‌تواند یک فرصت باشد. این موضوع زمانی فرصت است که مترجم هوشیار باشد و بداند که چه را ترجمه کند. اگر کسی در بند آن چه که ترجمه می‌کند، نباشد و به هر قیمتی بخواهد چیزی را ترجمه کند، تهدید است، اما اگر چشم بینا و بصیرت داشته باشد و اثری را پیدا کند که باعث ارتقای فرهنگ شود قطعاً فرصت است. فرهنگستان در حوزه علمی نزدیک به ۵۰ هزار معادل برای اصطلاحات بیگانه وضع کرده است. همچنین ما دو هفته پیش توانستیم اولین دوره کارشناسی ارشد واژه گزینی را با ۱۰ دانشجو در فرهنگستان ایجاد کنیم و این دوره را پیش خواهیم برد. مترجمان با توجه به حوزه کاری شان می توانند از این لغات استفاده کنند و آنها را رواج دهند.
حداد عادل در پایان ضمن تشکر از سه نفر از با سابقه‌ترین مترجمان کشور گفت: خانم فریده مهدوی دامغانی کسی است که من هر سال در نمایشگاه کتاب به دنبال آثار ایشان هستم. ایشان و پدرشان به جهت کارهای علمی و مقام علمی‌شان مورد توجه مقام معظم رهبری نیز قرار دارند. دکتر آذر شب کسی هستند که من از آثارشان استفاده کرده‌ام. آقای امامی نیز کسی هستند که یک نثر خاص را با ترجمه‌های خود بزرگ کردند و در حوزه کودک و نوجوان فعالیت دارند. در مورد آقای دریا بندری نیز باید گفت که من در سال ۱۳۵۰ در مؤسسه‌ای کار می کردم که ایشان از مدیران ارشد آن بودند و من در آن جا ویراستاری میکردم.
در پایان این مراسم و با حضور محسن مومنی شریف، فاضل نظری، حداد عادل و علیرضا قزوه از فریده مهدوی دامغانی، غلامرضا امامی و محمد علی آذرشب به عنوان مترجمان پیشکسوت تجلیل شد. همچنین از پژوهشگران این حوزه، برگزیدگان المپیاد ترجمه، مدیر نمونه ترجمه و کارآفرین نمونه ترجمه تقدیر شد.