بزرگترين گردهم‌آيي مترجمان ايران‌زمين در پايتخت
گزارشي از سومين جشن ملي مترجمان به قلم فاطمه مديحي
سومین جشن ملی مترجمان ، در آستانة سی‌ام سپتامبر، روز جهانی ترجمه، به همت انجمن صنفی مترجمان شهر تهران، عصر روز بیست‌وچهارم شهریور در پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری جهاد دانشگاهی برگزار شد. حضور دكتر غلامعلی حدادعادل، رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، و جمعی از مترجمان و پژوهشگران عرصه ترجمه و همچنین حضور صدها مترجم که از جای‌جای ایران خود را به پایتخت رسانده بودند، بر شکوه این جشن افزوده بود.
محمدرضا اربابی، رییس انجمن صنفی مترجمان شهر تهران، در ابتدای این مراسم اظهار کرد: «امروز ۲۴ شهریورماه سال ۱۳۹۶، سومین جشن ملی مترجمان، بزرگترین گردهم‌آیی مترجمان ایران‌زمین، یک بار دیگر گردِ هم آمده‌ایم تا دیداری تازه کنیم؛ تا بشنویم و از حرف‌هایی که به ثمر رسیده‌اند بگوییم؛ اما باید بدانیم نهالی که امروز داریم، ریشه در دیروز دارد؛ دیروزی که خیلی‌خیلی دور است و خیلی نزدیک.
وی افزود: «همه چیز از یک دغدغه بزرگ شروع شد. دلم می‌خواست اگر روزی از فرزندانم سؤال مي‌کنند شغل پدرت چیست؟ سرشان را بالا بگیرند و با افتخار بگویند: "مترجم". برنامه‌ای ۱۵ ساله طراحی شد، اما نه در مجلس و دولت یا سازمانی بزرگ، بلکه در اتاقی کوچک در خانه‌ای نه‌چندان بزرگ. در اتاقی که روی دیوار آن کاغذی دیوارکوب شده بود و روی آن نوشته بود: ۳۰ سپتامبر، روز جهانی ترجمه.»
رییس انجمن صنفی مترجمان شهر تهران درباره اقداماتی که برای آغاز به‌کارِ انجمن صورت گرفته بود چنين گفت: «سال ۸۹ به همت همراهان خوبم، نخستین هم‌اندیشی سراسری فعالان عرصه ترجمه در ایران، به مناسبت روز جهانی ترجمه برگزار شد. در جمع ۱۰۰ نفره حاضر در آن نشست، تنها دو نفر می‌دانستند ۳۰ سپتامبر روز جهانی ترجمه است و این یعنی به هدف زده بوديم. هم‌اندیشی سال ۸۹ را از جنبه‌های مختلف می‌توان رویدادي منحصر به فرد دانست و البته سرآغازي مهم؛ چراکه در آن نشست مسائل مهمی مطرح و بذری کاشته شد و سرانجام انجمن شروع به فعالیت کرد».
وی در ادامه تصریح کرد: «در این مسیر دشوار کوشیده‌ایم تا بیش از همیشه از تمامی ظرفیت‌های موجود در ترجمه کشور بهره بگیریم. تلاش کرده‌ایم تا دیواره‌های خیالی میان خانواده ترجمه را برداریم؛ کاری بس دشوار که از برداشتن دیوار برلین هم سخت‌تر است. هر کسی که نگاهی به این اساسنامه می‌اندازد، اگر متخصص و منصف باشد، به خوبی در‌ک می‌کند که اساس اصلی، مشکلات صنفی مترجمان لحاظ شده است؛ اما حتی همان متخصصان منصف هم ممکن است با قوت و قدرت بگویند که محال است تحقق این اهداف و خیلی بعید است اجرایی شود».
اربابی با اشاره به این‌که اهداف اساسنامه انجام پذیرفته است، ادامه داد: «ما فرزندان آرش کمانگیر هستیم و باور داریم که در این سرزمین باید تیرانداز ماهری باشی و با هر تیر دو هدف را بزنی، اما در این سرزمین حتی اگر آرش هم باشیم از هر ده تیر، تنها دو تیر به هدف می‌خورد؛ پس با دو تیر انداختن و به هدف نزدن ناامید نمی‌شویم. امروز در یک محمل قانونی، با دانش و تجربه بزرگان و با انگیزه و تلاش جوانی گام‌هایی برداشته شده است که از عصر حرف به عصر عمل رسیده‌ایم».
سخنان آقای اربابی، رییس انجمن صنفی مترجمان شهر تهران آینده‌ای روشن را نوید می‌داد: «مذاکرات بسیار سازنده‌ای برای ایجاد بیمه تأمین اجتماعی مترجمان عضو انجمن صورت گرفته است که ظرف یک ماه آینده خبرهای بسیار مسرت‌بخش را برای اعضا محترم به ارمغان خواهد آورد. به امید خدا از سال ۱۳۹۷ تأسیس تعاونی مسکن مترجمان را کلید خواهیم زد. اقدامی که قطعاً جزو اهداف اصلی انجمن است و تحقق آن دور از دسترس نیست».
رییس انجمن صنفی مترجمان شهر تهران، شاید برای نخستین بار، به گوشه‌ای از بی‌مهری‌ها نسبت به انجمن اشاره کرد و با بغضی که ناگهان امانش را برید، گفت: «در این سال‌ها یکی گفت اربابی آقازاده است و یکی دیگر گفت بچه پولدار است، آن دیگری گفت پشتش گرم است و این دیگری از بی‌سوادی‌اش گفت! آری! هر کسی از ظن خود شد یار من، اما من نه آقازاده‌ام و نه مبتلا به ژن خوب، بلکه آقازاده‌ام و بهره‌مند از ژن خوب. صاحب ژن خوب خانواده‌ای عادی هستم که از صفر شروع کردن، آرمان‌گرایی، پله‌پله بالا رفتن و تلاش خستگی‌ناپذیر را به من آموخت».
در ادامة این جشن ملی دکتر فرزانه فرحزاد، استاد و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، درباره «برنامه آموزش تربیت مترجم انگلیسی» صحبت کرد و گفت: «این برنامه ظرف مدت سه‌سال در دانشگاه علامه نوشته شده؛ در این طرح با هشتاد استاد تماس گرفتیم و از آن‌ها شرح درس خواستیم، این برنامه امروز بعد از گذشت بیست‌وهفت‌سال بازبینی شده و قرار است که به زودی اجرا شود».
دکتر فرحزاد در مورد هدف از بازبینی برنامه آموزش تربیت مترجم انگلیسی، تصریح کرد: «هدف ما این است که با تغییر این برنامه مترجمان را به بازار نزدیک کنیم؛ تقویت مهارت‌های زبانی، تقویت توانش ترجمه و شخصی‌تر کردن رشته مترجمی زبان انگلیسی هدف شورای تحول علوم انسانی است، البته تعداد واحدها و چیدمان آن‌ها چندان دست ما نبود و وزارت علوم آن را تنظیم کرده است. در این طرح پنجاه استاد برای ما شرح درس نوشتند. طبیعتاً نمی‌توانستیم منابع کلاسیک را تغییر دهیم، اما منابع جدید مختص ده‌سال اخیر است».
این استاد دانشگاه علامه طباطبایی، در مورد دسته‌بندی دروس گفت: «هدف ما این بود، دروس در چهار دسته اسلامی‌سازی، بومی‌سازی، کارآمدی و روز‌آمدی گنجانده شوند. این طرح هم‌اکنون تقریباً آماده است و فکر می‌کنم از آبان‌ماه در سایت وزارت‌خانه قرار خواهد گرفت و از بهمن‌ماه اجرا خواهد شد».
نوبت به آن رسیده بود که مترجمان و دوست‌دارانِ ترجمه، گوشِ جان بسپارند به سخنان دکتر غلامعلی حدادعادل، رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ایشان همچنین ریاست بنیاد سعدی را نیز برعهده دارند.
دکتر غلامعلی حدادعادل با تأکید بر اهمیت ترجمه و با ابراز خرسندی از وجود انجمن صنفی مترجمان شهر تهران گفت: «به اعتقاد من نفس به وجود آمدن و دوام انجمن مترجمان شهر تهران اتفاق مبارکی است که باعث بلوغ فکری می‌شود. خوش‌حالم که عده‌ای به این بلوغ فکری رسیده‌اند که بدون حمایت دولت و نهادهای حمایتی خودشان دست به کار شوند و چنین انجمنی را تأسیس کنند و این نشان می‌دهد که توجه به نفس ترجمه در کشور جدی شده است.»
رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه با اشاره به این که انجمن اهداف مختلفی را دنبال می‌کند، دو وظیفة مهم انجمن را این‌گونه تبیین کرد: «انجمن در ابتدا وظیفه دارد که باتوجه به شرایط موجود و گسترش فضای مجازی از حق مترجم و ناشر دفاع کند. تا اثر ترجمه‌ها پس از سال‌ها تلاش مترجم، به راحتی در فضای مجازی منتشر نشود؛ اتفاقی که چندوقت پیش برای یکی از آثار ترجمه شدة من هم رخ داد». وی در ادامه دومین وظیفة مهم انجمن را آشنا کردن مترجمان جوان با شعر و نثر کهن فارسی دانست و اظهار کرد: «ترجمه کار دشواری است و ترجمه یک هنر است و قابل تعریف نیست. ترجمه بد مانند حرکت در یک مسیر سربالایی است که وقتی صدقدم می‌رویم خسته می‌شویم، اما ترجمه خوب یک مسیر سرازیری است و ایجاد انگیزه می‌کند. هر چه مترجمان با ادبیات هزارساله فارسی بیشتر آشنا باشند ترجمه بهتری ارائه خواهند داد و دوستان فکر نکنند خواندن سعدی و بیهقی در ترجمه آن‌ها هیچ تأثیری ندارد. این خواندن‌ها در نثر شما و واژه‌سازی بسیار تاثیرگذار خواهد بود».
دکتر حدادعادل به گوشه ای از فعالیت‌های فرهنگستان اشاره کرد و گفت: « ما در فرهنگستان پنجاه‌وپنج هزار واژه مصوب کرده‌ایم که دوهزار واژه عمومی و مابقی تخصصی است. ما هر سال این واژه‌ها را در قالب کتاب‌هایی منتشر می‌کنیم که می‌تواند برای شما بسیار مؤثر باشد. البته ما هیچ وقت مایل نبودیم مردم را مجبور به استفاده از این واژه‌ها کنیم، اما در مواجه با این واژه‌ها یا پیشنهاد ما درست است که شما می‌توانید از آن استفاده کنید و یا پیشنهاد ما غلط است که شما می‌توانید واژه درست را به ما معرفی کنید. خواهش من این است که دوستان به حاشیه‌هایی که در فضای مجازی وجود دارد توجه نکنند و به ما در این واژه‌سازی‌ها کمک کنند».
وی در ادامه از انتشار «فرهنگ جامع زبان فارسی» خبر داد و افزود: «چندسال است که ما شروع به تألیف "فرهنگ جامع زبان فارسی" در فرهنگستان کرده‌ایم. این کار زیر نظر علی‌اشرف صادقی در حال انجام است و حدود پنجاه نفر زیر نظر استاد صادقی مشغول کار هستند. اولین جلد این مجموعه چهارسال پیش و جلد دوم در نمایشگاه کتاب امسال منتشر شد. امیدواریم هر سال بتوانیم یک جلد از این مجموعه سی‌وپنج جلدی منتشر شود».
حدادعادل در مقام رییس بنیاد سعدی، دربارة آن مرکز گفت: «ما در بنیاد سعدی کارِمان سعدی‌پژوهی نیست و تنها به احترام سعدی این نام را گذاشته‌ایم و کار اصلی ما آموزش زبان فارسی است و ما در حال برنامه‌ریزی برای تربیت مترجم زبان فارسی هستیم».
نوای دلنشین خواننده جوان کشور، حامد طاها، شادمانیِ خاصی به فضای جشن بخشید.
در سومین جشن ملی مترجمان که با هدف ارج نهادن به جایگاه ترجمه و مترجم برگزار شد، انجمن صنفی مترجمان شهر تهران از دكتر هلیا واعظیان، شیلان شفیعی و سمیر حسنوندی به عنوان پژوهشگران برتر عرصه ترجمه تقدیر کرد. این انجمن همچنین در ادامه نیز از مجید جعفری اقدم، مدیر آژانس بین‌المللی ترجمه پل؛ فرهاد فلاح، مدیر انتشارات بین‌المللی فانوس دریایی؛ آرین قاسمی، مترجم تیم ملی فوتبال و رییس مؤسسه یونس اِمره تقدیر و قدردانی نمود.
سومین جشن ملی مترجمان با رونمایی سیزده عنوان کتابی که به کمک طرح حمایتی انجمن صنفی مترجمان منتشر شده، ادامه یافت.
پس از پذیرایی و تازه کردن دیدارها با میهمانان و یاران دیرین و همراهانِ پس از این، در بخش دوم از سومین جشن ملی مترجمان، دکتر علیرضا خان‌جان با طنزخوانیِ ترجمانی، برایمان بیش از پیش شادمانی به ارمغان آورد. پس از او، صابر آتش نظرلو که از تبریز به تهران آمده بود، دو شعر طنز خواند و خنده فراوان بر لب‌ها نشاند. ناگفته نماند که مجری سومین جشن ملی مترجمان نیز ، سعید بیابانکی، از شاعران خوب کشورمان بود که در طنز نیز دستی بر آتش دارد.
پس از شادماني ناشی از طنزخوانی و طنز شنوی، کیک زادروز جهانی ترجمه را نیز در سومین جشن ملی مترجمان بریدیم و به پایانِ یک روزِ خوب رسیدیم.
در پایان، نگارنده بر خود لازم می‌داند از زحمات بی‌دریغ انجمن صفی مترجمان شهر تهران که همواره به ترجمه و مترجم اهمیت می‌دهد و این‌بار با برگزاری سومین جشن ملی مترجمان، جایگاه ترجمه و مترجم را در میهن عزیزمان ایران، ارج نهاد و روزی به یادمانی را رقم زد، سپاسگزاری نماید. به امید آن‌که همه با هم در کنار انجمن صنفی مترجمان شهر تهران بایستیم. همه باهم به سوی فردایی مطلوب.
فاطمه مديحي، كارشناس ارشد مطالعات ترجمه
پايگاه اطلاع‌رساني انجمن صنفي مترجمان